Płyn hamulcowy - co trzeba wiedzieć

Jaką funkcję pełni płyn hamulcowy?

Zdecydowana większość samochodów wyposażona jest w układ hamowania oparty o tarcze. Zasada ich działania jest niezwykle prosta: pragnąc zwolnić lub zatrzymać pojazd, wciskasz pedał, co skutkuje dociśnięciem klocka hamulcowego do tarczy. Tarcie pomiędzy tymi dwoma elementami sprawia, że auto się zatrzymuje. Podobny system występuje w rowerach, jednak warto pamiętać, że tam masz do czynienia ze znacznie mniejszymi prędkościami i siłami. Aby układ hamowania w ciężkim i rozpędzonym samochodzie zadziałał poprawnie, konieczne jest dociśnięcie klocka ze znaczną siłą – dużo większą, niż jesteś w stanie wytworzyć z użyciem własnej stopy. Odpowiedni nacisk uzyskuje się poprzez zastosowanie specjalnej pompy, która za pomocą płynu hamulcowego naciska na tłoczek klocka.

Niestety, wskutek tarcia poszczególne elementy układu mocno się nagrzewają, co prowadzi do znacznego podgrzania płynu hamulcowego. Początkowo jest on odporny na działanie wysokich temperatur, jednak upływ czasu oraz naturalne zużycie sprawiają, że stopniowo traci on swoje pierwotne właściwości, a jego temperatura wrzenia się obniża. Warto też mieć na uwadze fakt, że płyn hamulcowy jest higroskopijny. Oznacza to, że w naturalny sposób pochłania on wilgoć, która przenika przez drobne nieszczelności w przewodach i uszczelkach. Obecność wody powoduje pogorszenie jego skuteczności oraz dalsze obniżanie temperatury wrzenia. Innymi słowy, nawet w samochodzie, który stosunkowo mało jeździ, płyn hamulcowy z czasem traci swoje pierwotne walory. W pewnym momencie odbiegają one od normy tak dalece, że zaczyna to być niebezpieczne, ponieważ łatwo może dojść do jego zagotowania.

Taka sytuacja skutkuje powstawaniem tzw. korków parowych, czyli pustych przestrzeni wypełnionych gazem powstałym z odparowania i rozprężenia cieczy. Jest to bardzo groźne zjawisko, które może sprawić, że hamulce całkowicie odmówią posłuszeństwa.

Każdy płyn hamulcowy pełni ponadto szereg ważnych funkcji, gwarantując komfortową i bezpieczną jazdę:

• skraca drogę hamowania;
• sprawia, że samochód szybciej i bardziej zdecydowanie reaguje na naciśnięcie pedału;
• zabezpiecza elementy układu hamulcowego przed korozją i tym samym przedłuża ich żywotność;
• chroni przed pęcznieniem części wykonane z gumy.

Płyn hamulcowy — rodzaje

Na rynku dostępnych jest wiele odmian płynów, co może powodować pewne trudności z dokonaniem optymalnego wyboru. W rzeczywistości jednak sprawa jest znacznie prostsza, niżby mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Poniżej prezentujemy krótką ściągę, dzięki której łatwo określisz, jaki płyn hamulcowy będzie najlepszy dla Twojego samochodu.

Wyróżnia się cztery podstawowe typy, opisywane za pomocą tzw. klasyfikacji DOT. Odnosi się ona do temperatury wrzenia danego produktu w stanie początkowym oraz w momencie, kiedy jest on już zużyty i zawiera około 3,7 proc. wilgoci.

• Płyn hamulcowy DOT 3 – takie oznaczenie znajdziesz na najstarszych typach płynów hamulcowych. Stosowano je w większości samochodów produkowanych w XX wieku. Podstawowym składnikiem tego rodzaju produktów jest eter glikolu. Ponieważ jest to substancja silnie higroskopijna, łatwo traci ona swoje właściwości pod wpływem wilgoci, co powoduje znaczne obniżenie temperatury wrzenia. Dla nowego płynu tego typu, czyli zawierającego 0 proc. wody, temp. wrzenia wynosi 205°C, ale po zawilgoceniu spada ona do ok. 140°C.
• Płyn hamulcowy DOT 4 – ten rodzaj również bazuje na eterze glikolu i w zasadzie jest ulepszoną wersją DOT 3. Różnica polega na tym, że dodano tu składniki obniżające tendencję do pochłaniania wilgoci. Świeży płyn powinien wrzeć dopiero przy 230°C, a zawodniony — ok. 155°C. Ten typ produktu jest obecnie najbardziej popularny.
• Płyn hamulcowy DOT 5.1 – artykuły z tym oznaczeniem są w pewnym sensie kontynuacją wersji DOT 4. Ich głównym składnikiem nadal pozostaje eter glikolu, jednak dodatek substancji pomocniczych sprawia, że ten typ płynów hamulcowych wykazuje znacznie lepsze parametry niż poprzednicy. Kiedy jest świeży, z powodzeniem wytrzyma temperaturę rzędu 260°C., natomiast zawodniony zagotuje się do dopiero przy 180°C. Warto też podkreślić, że płyny DOT 3, 4 oraz 5.1 są ze sobą mieszalne.
• Płyn hamulcowy DOT 5 – podstawowym składnikiem tego rodzaju produktów jest silikon. Teoretycznie jest to świetne rozwiązanie, ponieważ nie chłonie on wody. W praktyce jednak problem wilgoci wcale nie jest rozwiązany – w dalszym ciągu przenika ona do układu, a ponieważ nie miesza się z płynem, oddziałuje bezpośrednio na elementy metalowe, powodując ich stopniową korozję. Jeżeli chodzi o parametry fizyczne DOT 5, to są one identyczne z tymi, jakie wykazują DOT 5.1. Pamiętaj jednak, że w odróżnieniu od opisanych wyżej produktów, wersji silikonowej nie wolno mieszać z tymi, które oparte są o eter glikolu.

Jaki płyn hamulcowy będzie najlepszy?

Wiele marek ma w tym zakresie własne zalecenia, więc przed zakupem zapoznaj się ze specyfikacją Twojego auta. Przy okazji dowiesz się, jaka ilość płynu hamulcowego będzie Ci potrzebna, bo ten parametr może się różnić w zależności od modelu. Rzecz jasna, nie musisz bezwzględnie trzymać się zaleceń producenta, jednak dopuszczalne są jedynie odstępstwa w górę, nie w dół. Innymi słowy, możesz zastosować płyn o parametrach równych bądź lepszych niż te, które wymieniono w specyfikacji.

Warto też pamiętać, że mimo iż produkty typu DOT 3; 4 oraz 5.1 są ze sobą w pełni mieszalne, zastosowanie innego rodzaju, niż poprzednio, nie pozostanie bez wpływu na układ hamowania. Zwykle płyny o wyższej temperaturze wrzenia są też bardziej żrące. Może się okazać, że zastosowanie bardziej agresywnej substancji spowoduje w układzie hamowania więcej szkody, niż pożytku.

Nie zapominaj też o właściwościach higroskopijnych; środek, który wlewasz do Twojego samochodu, musi być świeży i hermetycznie zamknięty. W przeciwnym przypadku jego właściwości fizyczne mogą znacznie się różnić od tych, jakie widnieją na opakowaniu. Płyn hamulcowy możesz kupić samodzielnie, jednak jego wymianę powinieneś przeprowadzić w warsztacie. Pamiętaj też, że podczas serwisowania należy zdjąć wszystkie koła, co bez użycia podnośnika hydraulicznego jest właściwie niemożliwe.